دسته: جغرافیا بیابانها عمدتا ً در قلمرو بین المدارین و یا برخی از مناطق بری ، آنجا که زمستانهای سرد و تابستانهای گرم دارد گسترش یافته است و حدود یک سوم از خشکیها را اشتغال کرده است و یونسکو وسعت آن را 50 میلیون کیلومتر برآورده کرده است بیابانهای داخلی در ایران ، در منطقه فلات مرکزی ایران قرار گرفته اند که این منطقه نیمی از مساحت ایران را شامل می شود این منطقق
قیمت فایل فقط 3,900 تومان
بیابان
چکیده :
بیابانها عمدتا ً در قلمرو بین المدارین و یا برخی از مناطق بری ، آنجا که زمستانهای سرد و تابستانهای گرم دارد گسترش یافته است و حدود یک سوم از خشکیها را اشتغال کرده است و یونسکو وسعت آن را 50 میلیون کیلومتر برآورده کرده است . بیابانهای داخلی در ایران ، در منطقه فلات مرکزی ایران قرار گرفته اند که این منطقه نیمی از مساحت ایران را شامل می شود . این منطققه که در میان رشته کوههای البرز و خراسان و زاگرس واقع گریده است کبیه مناطق کویری و بیابانی ایران را در بر گرفته است .
یکی از دغدغه های امروز کشورهای جهان موضوع بیابان زدایی است . توجه به مقوله بیابان زدایی برای کشوری همچون ایران که 43 میلیون هکتار معادل یک چهارم وسعت آن را بیابان فرا گرفته ضرورتی انکار ناپذیر است.حال آنکه 6 میلیون هکتار از این سطح وضعیتی بحرانی دارند و تنها 2 میلیون هکتار آن مهار شده است.
تعاریف بیابان :
1- بیابان یکی از اکوسیستم‌های اصلی خشکی است که از زمینهای بوته‌زاری تشکیل شده است که در آنها گیاهان بسیار پراکنده‌اند و به‌وسیله خاک لخت و شنی از هم جدا مانده‌اند. بسیاری از بیابانها در مجاورت رشته کوهها واقع هستند.
2- بیابان عبارت از فضاهای که انسان در پهنۀ آن حضور ندارد : مناطق قطبی ، کوهستانها ی مرتفع و برخی از جنگل های منطق استوایی را می توان بیابان نامید . با وجود این ، به سبب تغییری که در کاربرد این اصطلاح انجام گرفته است و جانشین ومعادل صحرا گردیده است که معرف فضاهای است که خشکی هوا را لمس کرده و بدون رویش گیاهی و اشتغال انسانی است ( فرید ، بیابان ص 86 – فضای جغرافیایی ، سال دوم شماره 6 ، تابستان 1381).
3- بیابان سرزمین وسیعی است که به خاطر بارندگی سالیانه کم دارای پوشش گیاهی کمی است.
4- در ایران قسمت‌های نسبتاً وسیع بیابان که به خاطر کمبود باران و نمکی بودن خاک به کلی بدون پوشش گیاهی است کویر نامیده می‌شود.
5- کویر : زمین های گلی و شور و نمک زار را کویر گویند یا کویر زمین گلی که در آن ترکیبات نمکی به مقدار زیاد یا کم وجود دارد گفته می شود . این زمین ها برای زراعت مساعد نیست .(خیام جزوۀ درسی مناطق خشک ایران ، ص 8)
6- در تعیین ویژگی بیابانها دو عنصر بارش ودما نقش اساسی دارد وبیابان با توجه به شرایط پیكر اقلیمی و زیستی به حالت كم آبی و خشكی كه علت كاهش پوشش گیاهی ودر نتیجه حیات حیوانی است گویند
7- مناطقی كه به سبب كمبود آب وخاك وپوشش گیاهی ناچیز توانایی حفاظت موثر از زمین را در برابر تخریب عوامل اتمسفری را ندارند مناطق خشك (بیابانی) گویند(دكتر محمود لاجوردی مجله رشد جغرافیا شماره ۳۶)
8- دكتر پرویز كردوانی : بعضی سعی كرده اند با توام نمودن چند ویژگی مناطق خشك را تعریف كنند و بر این اساس مناطقی را خشک و بویژه دارای بیابانی و کویری گویند که بارندگی در آنجا كم صورت می گیرد میزان ریزشهای آبی جوی از تبخیر سالانه كمتر ، آب قابل استفاده محدود و منطقه از لحاظ پوشش گیاهی فقیر و یا فاقد آن است و غیره... اما هیچك از آنها نمی تواند یك تعریف جامع ودقیق وقانع كننده ای برای مناطق خشک و کویری و بیابانی باشد كه بر اساس آن بتوان حد ومرز مناطق خشك را به طور دقیق تعیین كرد،زیرا :
اولاً - ویژگی های مناطق خشك متنوع ومتعدد است.
ثانیاٌ - مسائلی در راه شناخت ویژگی های اقلیمی و نیز تعیین حد ومرز مشخص مناطق خشك وجود دارد از آن جمله موارد ذیل را می توان نام برد :
الف - ناچیز یا ناكافی بودن ایستگاه های هو اشناسی در مناطق خشك و در نتیجه عدم اطلاعات كافی
ب- تغییرات بسیار زیاد بارندگی در سالهای مختلف
موقعیت بیابان ها :
بیابانها عمدتا ً در قلمرو بین المدارین و یا برخی از مناطق بری ، آنجا که زمستانهای سرد و تابستانهای گرم دارد گسترش یافته است و حدود یک سوم از خشکیها را اشتغال کرده است و یونسکو وسعت آن را 50 میلیون کیلومتر برآورده کرده است . با توجه ساده به نقشه پرا كندگی بیابانها می توان دریافت كه تقریباً بین مدارات ۲۰ تا ۴۰ درجه در نیمكره شمالی بیابانهای : صحرای آفریقا – عربستان – ایران – آسیای مركزی – و آمریكای شمالی و در نیمكره جنوبی بیابانهای : شیلی – پرو – آرژانتین – آفریقای جنوب غربی و استرالیا گسترده شده اند . این نوارها مجاور حاره ای شمالی و جنوبی همه بیابانهای كره زمین را در بر نمی گیرد . به عبارت دیگر بیابانها به سواحل اقیانوسها ختم نمی شود بلكه دنباله آنها از نظر ویژگی های اقلیمی به داخل دریا ها و اقیانوس ها نیز كشیده می شوند.در واقع شرایط ییابانی در صحرای غربی موریتانی – نامیبیا – آتا كاما – استرالیای غربی – كالیفرنیا و ... تا فواصل زیادی بر روی اقیانوس ها ادامه دارد. امتداد ونظم این كمربند نسبی است و شرایط هماهنگی ندارد مثلاً عین الصلاح در مركز الجزایر با بارندگی صفر تا ۱۴میلیمتر در سال دقیقاً در همان عرضی قرار دارد كه چراپونچی با ۱۲ متر بارندگی سالانه قرار دارد . این دو كمربند كم آب وخشك زمین نه با استوا و نه با یكدیگر موازی نیستند .بلكه به صورت نوار موربی از جنوب غربی به شمال شرقی در نیمكره شمالی واز شمال غربی به جنوب شرقی در نیمكره جنوبی كشیده شده اند و خصوصیات این دو كمربند نیز یكسان نیست . مثلاً در كمربند شمالی در یك انتها بیابان گرم صحرا ودر انتهای دیگر بیابان سرد گبی قرار دارد . ودر واقع محل بیابانهای مهم دنیا بر یك نوار یا بهتر بر ردیف هایی از توده های پر فشار جنب حاره ای منطبق است كه دور تا دور كره زمین را در بر گرفته و از طرفین به وسیله دو مركز كم فشار حلقوی محدود شده اند . بنابراین بر فراز بیابانها زنجیره ای از سلو لهای متوالی پر فشار گسترش یافته كه در جهت حركت عقربه های ساعت می چرخند و محور میانی آنها تقریباًدر حدود ۳۰ درجه است .
مشخصات بیابان از نظر آب و هوا
بیابانها ، فضاهای خشکی هستند که بارندگی سالانه آنها از 250 میلیمتر کمتر است. بسیاری از بیابانها در مجاورت رشته کوههایی بلند قرار دارند که هوا را روبه بالا می‌راند و در آنجا ، هوای سردتر ، بخار آب را سرد کرده و باران ایجاد می‌شود. سپس هوا رطوبت از دست داده به سوی منطقه مجاور حرکت کند و اقلیم بیابانها را بوجود می‌آْورد. مثلا توده‌های هوا که از اقیانوس اطلس به سواحل غربی ایالات متحده می‌رسد، غالبا مقدار زیادی بخار آب در خود دارد. همچنان که این توده هوا از رشته کوه "سیراکازاکاد" بالا می‌رود. بیشتر رطوبت آن به صورت باران فرو می‌ریزد.
بسیاری از مناطق غربی این رشته کوهها سالانه 200-150 میلیمتر ، باران دریافت می‌کنند، اما مناطق بیابانی از شرق این دو رشته کوه گسترش می‌یابد و بیشتر ایالات ایداهو ویتا را در برمی‌گیرد. گاهی هوای مرطوب بطور غیر معمول به این مناطق خشک می‌رسد، اما معمولا این هوا فقط می‌تواند رگباری ایجاد کند. نظیر همین وضعیت را رشته کوههای البرز در قسمت شمال ایران بوجود آورده‌اند، که در نتیجه گیلان و مازندران مرطوب و بخش جنوبی البرز خشک مانده است (بیابان پناهگاهی ). در کنار این بیابانها ، بیابانهای ساحلی ( جریانات سرد سبب بوجود آمدن آن می شود) ، بری (بعلت دوری از توده هوایی اقیانوسی) ، بیابانهای منطقه ای ( که بعلت فشارزیاد منطقه حاره مربوط است این بیابانها بین مدار 15 و 35 عرض جغرافیایی قرار دارد و از سواحل موریتانی تا عربستان و شمال مکزیک تا استرالیا امتداد می یابد . این بیابانها در نواحی بسیار وسیع بری و بخشی از آنها به دور از توده هوای دریایی قرار گرفته است . باران در بیابان سالانه کمتر از 25 سانتیمتر و نامرتب است. رطوبت هوا کم و نور خورشید در روزها شدید است و شبها سرد و تبخیر زیاد است. دراثر باران کم مرتع ممکن است به بیابان تبدیل شود، و در اغلب نقاط دنیا وجود دارد مانند کویرمرکزی ایران ، گیاهان این منطقه اغلب یک ساله و یا پایدار و دارای برگها و ساقه ضخیم و گوشتی هستند.
ویژگی های آب وهوایی مناطق بیابانی
1- بارندگی : ویژگی چشمگیر مناطق بیابانی كمبود فوق العاده بارندگی است و سالیانه کمتر از ۲۵۰ میلیمتر بارندگی دریافت می کنند و بارندگی ها اغلب پراكنده و نامنظم ورگباری وشدید است.كه گاه در بعضی مناطق مثل صحرای آفریقا چند سال را بدون قطره ای باران سپری می نمایند كه این موجب نابودی رستنی ها و بطور كل خاك می شود .
2- دما : بیابانهای گرم با نوسان شدید دمای روزانه كه در روز حداكثر از ۶۰ درجه سانتیگراد فراتر می رود و حداقل آن در شب به زیر صفر می رسد. ودر بیابانهای سرد با نوسانات قابل توجه دمای سالانه كه برودت هوا گاه از ۳۰- درجه سانتیگراد نیز پائین تر می رود .
3- رطوبت وتبخیر : در مناطق خشك رطوبت نسبی بسیار پائین (20 تا 30 درصد ) است وپایین تر از ۶۰ درصد است.
4- باد : محسوس بودن جابجایی و حركات آشفته توده هواها بر روی زمین به سبب اختلاف شدید دمای زمین و هوای روی آن است . نبود یا كمبود پوشش گیاهی سبب پیوستگی باد وشدت وتاثیر آن می گردد.
5- پوشش گیاهی : گیاهان نواحی خشکی قبل از هرچیز با عوامل محدود کننده اصلی محیط یعنی عدم کفایت آب خود را منطبق می کنند . در درجه دوم گیاهان با درجات حرارت خیلی زیاد که در محیط بیابانی و نیمه بیابانی فراوان است انطباق حاصل می کنند . در این مناطق رستنی ها دربرگیرنده گونه هایی است كه توانایی پذیرش شرایط اقلیمی بیابانی (کمیابی آب ، نمک زیاد ) را داشته باشند ( اشکال ناهمواری در نواحی خشک ، مهدی صدیق ، و دیگران ، 1369 ، ص 52) . آنجا كه شرایط اقلیمی اجازه دهد گونه هایی به صورت علف و بوته رشد كرده و بنابراین از فرسایش و تخریب سنگها جلوگیری می نمایند. جایی كه خشكی هوا زیاد باشد از رستنی ها نیز اثری به جا نخواهد ماند و سنگها بدون پوشش موثر محافظ در برابر فرسایش و تخریب قرار می گیرند .
اقلیمهای بیابانی :
اقلیمهای بیابانی که دارای بارندگی نامنظم و احتمالا گاهی بدون باران سالیانه هستند، شامل تقسیمات زیر است:
· اقلیم بیابانی استوایی: بطور کلی گرم و فاقد فصول حرارتی متمایز که در آن روزها و شبها در تمام ایام منظم و به توالی یکدیگر هستند.
· اقلیم بیابانی حاره: عموما گرم و دارای فصول حرارتی مشخص ، دارای فتوپریودیسم نامنظم تر از اقلیم بیابانی استوایی می‌باشد.
· اقلیم بیابانی معتدل: دارای فصول حرارتی متمایز و فتوپریودیسم روزانه نامساوی و کاملا متمایز است.
علل ایجاد بیابانها :بطور کلی عوامل مختلفی موجب پیدایش مناطق خشک و بیابانی می‌شود. سه عامل مهم در ایجاد بیابانها عبارتند از:
- گرم شدن زیاد منطقه بر اثر تابش خورشید
در منطقه بین المدارین (مدار راس السرطان و راس الجدی) به علت تابش عمود آفتاب بیشترین گرما دریافت می‌شود و بیشتر بیابانها نیز در این عرضهای جغرافیایی قرار دارند. نقاط مختلف كره زمین یكسان از نور خورشید گرم نمی شوند زیرا اولاً جنس زمین و جهت ناهمواری ها در مقدار انعكاس انرژی گرمایی خورشید موثر است .ثانیاً علت اصلی نامساوی گرم شدن زمین اختلاف در زاویه تابش خورشید در نقاط مختلف به دلیل كروی بودن زمین و میل محور چرخش آن است . در نوسانات دمای فصلی آنچه که مهم و تعیین کننده است زاویه تابش خورسید است ، زاویه اشعه های خورشید در مناطق استوایی عمودی وبه عبارت دیگر۹۰ درجه است . در منطقه بین المدارین یعنی بین مدار راس السرطان و راس الجدی به علت اینكه سالی دو بار خورشید عمود می تابد بیشترین گرما را دریافت می كنند واین از مهمترین دلایل واقع شدن بیابانهای بزرگ كره زمین در منطقه بین المدارین است.مانند صحرای آفریقا ، بیابان عربستان،دشت لوت ، بیبان کالاهاری
جهت دریافت فایل بیابانلطفا آن را خریداری نمایید
قیمت فایل فقط 3,900 تومان
برچسب ها : بیابان , دانلود بیابان , پروژه دانشجویی , دانلود پژوهش , بارندگی , دانلود تحقیق , دانلود پروژه